Het corona dashboard van het RIVM

Als datapartner hebben we veel te maken met dashboards. We bepalen samen met de klant welke cijfers belangrijk zijn, we bouwen koppelingen om data te ontsluiten uit verschillende systemen, we werken aan de visualisatie zelf, en we gebruiken dashboards als input voor onze analysewerkzaamheden.

Hoe maak je een dashboard?

Een dashboard maken is heel makkelijk. Een dashboard maken dat ook echt gebruikt gaat worden, is een stuk moeilijker. We hebben heel veel dashboards gezien, en helaas ook zelf gemaakt, die vrij snel na oplevering helemaal niet meer bekeken werden. Er zijn meer dan genoeg bedrijven die als experiment even stopten met het updaten/versturen van een dashboard om vervolgens erachter te komen dat er niemand was die het miste.

Hoe je een dashboard maakt, lees je hier. In dit artikel gebruiken we wat we nu weten over het aanstaande corona dashboard om een praktijkvoorbeeld te analyseren.

Strategie, KPI’s en het doel van het dashboard

Een nuttig dashboard bevat informatie die belangrijk is voor een strategie. De cijfers en visualisaties worden gekozen met een reden. Het zijn Key Performance Indicators (KPI’s), of tenminste Performance Indicators (PI’s), die op zichzelf of samen met andere cijfers laten zien welke actie je moet gaan ondernemen. Dat betekent dat je, voordat je begint met de bouw van een dashboard, moet nadenken over welke data belangrijk is voor je situatie en wat het doel van het dashboard zelf eigenlijk is.

De achterliggende strategie van het corona dashboard

Bij het corona dashboard is dit de strategie die erachter ligt:

“De uitbraak van het virus moet zoveel mogelijk onder controle gehouden worden. De meest kwetsbare mensen in de samenleving moeten zoveel mogelijk beschermd worden. De zorg in Nederland mag niet overbelast worden. En tegelijkertijd willen we de samenleving zoveel mogelijk draaiende houden. Voor de economie, maar ook voor de fysieke en mentale gezondheid van alle Nederlanders. Dit betekent dat de overheid maatregelen zoveel mogelijk wil versoepelen, maar alleen op het moment dat dit ook echt kan. En als blijkt dat we als land te veel risico nemen (of hebben genomen), moeten eventueel versoepelingen worden teruggedraaid.”

Het doel van het dashboard is om te laten zien wanneer er verder kan worden versoepeld, wanneer alle maatregelen even moeten blijven zoals ze zijn en wanneer er eventueel zaken moeten worden teruggedraaid.

Waarom een corona dashboard nu pas relevant is

Om een dashboard nuttig te laten zijn, is de belangrijkste stap om KPI’s en PI’s te kiezen die er echt toe doen. Er moet worden nagedacht over de precisie en accuratesse van die cijfers. En in een geval als dit (een dashboard dat tot acties moet leiden) moet er om snel te kunnen reageren ook goed worden nagedacht over de vertraging in de cijfers.

Een goede basis

Een dashboard is een visualisatie van je data. Als die data niet betrouwbaar ii, zijn de inzichten die je uit het dashboard haalt dat dus ook niet.

Het corona dashboard lijkt voor sommige mensen die veel met data werken misschien wat laat aangekondigd. Had het niet veel eerder waardevolle inzichten kunnen bieden? We moeten echter niet vergeten dat er veel uitdagingen zijn bij het koppelen van, en het geautomatiseerd verkrijgen van de juiste data. Waarschijnlijk komt het corona dashboard er nu pas omdat men uitgebreid de tijd heeft genomen om de basis goed neer te zetten.

Relevante cijfers

Er is goed nagedacht over de cijfers die relevant zijn om te beoordelen of het virus onder controle blijft. Hierdoor kan dit dashboard ook echt tot de juiste acties gaan leiden.

Timing

Daarbij speelt in de timing mee dat het gebruik van een dashboard nu pas echt relevant wordt. Voorheen was het namelijk in verhouding iets makkelijker om de maatregelen te bepalen. Het virus verspreidde zich snel en de druk op de zorg was veel te groot. We moesten dus zoveel mogelijk doen om die verspreiding terug te brengen. De uitbraak was zo heftig dat economische en andere belangen duidelijk ondergeschikt waren aan het belang van de volksgezondheid. De acties waren dus duidelijk en de cijfers in een eventueel dashboard zouden daar nog geen invloed op hebben.

Andere belangen

Nu de overheid aangeeft momenteel de uitbraak van het virus onder controle te hebben, worden er bepaalde maatregelen versoepeld. Andere belangen gaan meespelen. Het blijft echter van levensbelang om zo goed mogelijk te weten of de verspreiding van het virus onder controle blijft. Zo kan er zo snel actie ondernomen worden op het moment dat het weer de verkeerde kant op gaat.

Regionale verschillen

Ook worden regionale verschillen relevant. Als het virus eventueel weer om zich heen grijpt in een specifieke regio, hoeft misschien niet meteen het hele land een stap terug te zetten.

De bekendste getallen uit de corona communicatie

Wat komt er eigenlijk in het corona dashboard te staan? Er zijn wat voorbeelden gegeven door de overheid en de bekendste getallen zullen we bespreken. Per onderdeel evalueren we de datakwaliteit. Voor het huidige dashboard komt dat neer op het beantwoorden van de volgende 3 vragen:

• Hoe belangrijk is het cijfer voor de strategie?
• Hoeveel vertraging zit er in het cijfer?
• Hoe precies en/of accuraat is het cijfer?

Aantal overleden personen

Het ultieme doel van de corona-strategie is voorkomen dat mensen overlijden. Daarom is dit een bijzonder belangrijk getal. Dit betekent niet dat het ook het meest relevante cijfer voor in het dashboard is. Want het voorkomen dat mensen overlijden doen we door het virus zo min mogelijk te laten verspreiden.

Als iemand overlijdt, betekent dit vaak dat diegene weken daarvoor geïnfecteerd is door het virus. Er zit dus een grote vertraging in dit cijfer. Het terugdraaien van versoepelingen op basis van dit cijfer betekent dat die actie te laat komt.

Daarbij kunnen we twijfelen aan de precisie en accuratesse van dit getal. Alleen positief geteste personen worden meegeteld door het RIVM, dus het is niet precies omdat niet iedereen getest wordt. Het is ook niet accuraat, omdat het aantal testen per dag stijgt en naar trends in dit getal kijken dus geen eerlijk beeld geeft. Als in juni iedereen met klachten getest gaat worden, zal het getal wel accurater worden.

Zou je naar de oversterfte berekend door het CBS kijken, dan is dat getal waarschijnlijk iets accurater en misschien ook wel meer precies (afhankelijk van hoe stabiel de sterftetrend de afgelopen jaren is). De vertraging wordt dan echter nog groter omdat dit op weekniveau berekend wordt.

Conclusie: dit dashboard moet leiden tot actie rondom versoepeling van maatregelingen of het terugdraaien van eerdere versoepelingen. Dus ondanks dat dit getal het belangrijkste getal is voor de corona-strategie, is het niet het meest geschikte getal voor het dashboard. Het zal er wel in terecht komen, maar niet gebruikt worden voor het terugdraaien van versoepelingen. Mocht het hier wel voor nodig zijn, dan is het dus eigenlijk al te laat en bestaat de kans dat we weer terug moeten naar de ‘intelligente lockdown’. Het kan wel meegenomen worden bij een beslissing om verder te versoepelen.

Aantal ziekenhuisopnames

Het aantal ziekenhuisopnames is een getal dat veel zegt over de druk op de zorg op dit moment, dus het is zeker belangrijk. Omdat bij vrijwel alle ziekhuisopnames met een vermoeden van corona ook getest wordt, kunnen we aannemen dat dit getal accuraat en precies is. Het is niet voor niets dat het RIVM veel met dit getal communiceert om het land te informeren over de verspreiding.

Probleem voor het dashboard is dat ook iemand die in het ziekenhuis wordt opgenomen waarschijnlijk al tenminste twee weken eerder geïnfecteerd is. Dit getal heeft dus ook te veel vertraging om snel genoeg tot het terugdraaien van versoepelingen.

Conclusie: het aantal ziekenhuisopnames is wel accuraat en precies en heeft in ieder geval minder vertraging dan het aantal overleden personen. Dit getal is daarmee geschikt voor het dashboard, met de kanttekening dat ook hier geldt dat het met name interessant is voor het verder versoepelen van de corona-maatregelen.

Aantal positieve testen

Het aantal positieve testen heeft minder vertraging dan het aantal overleden personen en het aantal ziekenhuisopnames. Het is alleen helemaal niet precies omdat maar een deel van de mensen met klachten getest wordt. Het is ook niet accuraat omdat het aantal testen per dag vaak gewijzigd is in de afgelopen periode. Op het moment dat iedereen met klachten getest wordt, zal het getal preciezer en accurater worden.

Conclusie: het aantal positieve testen is een belangrijk getal in het dashboard, zeker als iedereen met klachten getest wordt.

Percentage van afgenomen testen dat positief is

De vertraging bij het percentage van afgenomen testen dat positief is, is hetzelfde als bij het aantal positieve testen. Precisie is ook afhankelijk van hoeveel mensen er getest worden, maar dit getal is accurater. Het hangt namelijk minder sterk af van het totale aantal testen (wel deels, vooral bij weinig testen).

Dit getal laat dus iets beter trends in de verspreiding van het virus zien dan het totale aantal positieve testen. Als dit percentage laag is, kunnen we ook concluderen dat we een groter deel van de werkelijke infecties terugzien in de positieve testen.

Conclusie: het percentage van afgenomen testen dat positief is, is ook belangrijk voor het dashboard. Dit getal laat zien hoe betrouwbaar het aantal positieve testen is.

Aantal corona patiënten op de Intensive Care

Het aantal corona patiënten op de IC is een belangrijke indicator voor de druk op de zorg. Het is accuraat en precies. De vertraging is relatief groot, maar het kan in ieder geval laten zien of er op dat moment ruimte is voor een eventuele stijging. Het kan dus gebruikt worden om te beslissen of er weer wat meer risico genomen zou kunnen worden zonder dat de zorg direct overbelast raakt. Er moet dan wel rekening worden gehouden met de vertraging; als dit getal gaat stijgen is het ook laat om versoepelingen terug te draaien.

Conclusie: het aantal corona patiënten op de IC krijgt absoluut een plek in het dashboard en zal hopelijk vooral worden gebruikt als input voor verdere versoepelingen en minder voor het terugdraaien ervan.

R0

De verspreidingsratio (R0) is het gemiddeld aantal personen dat geïnfecteerd wordt door één besmette persoon. Misschien is dit wel het allerbelangrijkste getal, want het laat zien of het virus zich verder verspreidt of juist langzaam verdwijnt.

Ligt R0 boven de 1, dan groeit het totale aantal besmettingen. Ligt het onder de 1, dan zal het totale aantal besmettingen afnemen. Het is gebaseerd op positieve testen en misschien wel schattingen naar aanleiding van andere getallen hierboven genoemd. Dit maakt het niet het meest precieze of accurate cijfer. Ook hier hebben we te maken met vertraging.

Conclusie: zolang we genoeg zekerheid hebben dat het getal onder de 1 ligt, is er ruimte voor versoepeling van de corona-maatregelen. Wanneer we vermoeden dat het boven de 1 ligt, is het terugdraaien van de versoepelingen nodig. Daarmee krijgt dit getal een prominente plek in het dashboard.

Indicatoren van drukte

De getallen hierboven zijn de getallen die we het vaakst tegenkomen in communicatie rondom het coronavirus. Het zijn de belangrijkste cijfers, maar ook getallen die allemaal een bepaalde vertraging van het zicht op verspreiding van het virus bevatten.

Naast deze getallen zal het RIVM dus op zoek gaan naar indicatoren die sneller informatie bieden. Zeker op momenten dat de risico’s op verspreiding van het virus hoger lijken te worden, wordt ook de kans groter dat versoepelingen moeten worden teruggedraaid.

Er is in het nieuws al een en ander voorbijgekomen en we kunnen ook een beetje speculeren. Welke cijfers zouden sneller relevante informatie kunnen bieden dan degene die al genoemd zijn? Omdat verspreiding voornamelijk plaatsvindt als mensen dicht bij elkaar in de buurt komen, moeten we het vooral op zoek naar zaken die een indicatie geven van drukte. Deze cijfers zullen over het algemeen minder precies en accuraat zijn, maar ook veel minder vertraging hebben en daarmee toch nuttig zijn voor dit dashboard.

Hoe je drukte in kaart brengt met behulp van data analyse

Het is technisch mogelijk om data van telecombedrijven (we zullen hier verder niet ingaan op de privacy vragen die hierbij horen) te koppelen en daarmee te kijken op welke plekken er veel mobiele telefoons bij elkaar in de buurt waren. Plekken waar het te druk is kunnen maatregelen invoeren om die drukte in de toekomst te voorkomen.

We kunnen ook social listening toepassen om bijvoorbeeld op twitter op zoek te gaan naar informatie over drukte. Als er steden of zelfs specifieke straten of pleinen genoemd worden in die berichten, kan dat een basis voor actie voor bepaalde veiligheidsregio’s zijn.

Nu de horeca weer opengaat, kan er zelfs gezocht worden naar berichten over specifieke restaurants en/of cafés. Zo kunnen specifiek de ondernemingen die zelf te veel risico nemen weer worden gesloten, in plaats van een hele sector die er eventueel de dupe van zou worden.

Sowieso is het interessant voor de overheid om social listening toe te passen. Zo is er meer inzicht in de publieke opinie over de corona-maatregelen. Lees hier hoe dit er in de praktijk uit ziet.

Conclusie: met een dashboard zijn we er nog niet. Blijf evalueren!

Naast de inzet van telecomdata en de toepassing van social listening zijn er nog legio voorbeelden te bedenken. Waar het om gaat, is dat je goed evalueert waarom je een bepaalde databron en een bepaald cijfer kiest:

• Is het belangrijk voor de achterliggende strategie?
• Is het precies?
• Is het accuraat?
• Hoeveel vertraging zit er in het getal?

Maar bovenal: hoe gaat een verandering van dit getal (eventueel in combinatie met andere getallen) tot actie leiden?

Het lijkt er dus op dat het RIVM een goede aanpak heeft gekozen voor dit dashboard. De strategie is duidelijk, het dashboard heeft een duidelijk doel, de KPI’s en andere PI’s zijn bepaald en de acties die genomen moeten worden genomen bij verandering van de cijfers zijn (hopelijk) duidelijk.

Misschien zijn er ook al targets vastgesteld om te bepalen wanneer er dan precies actie moet worden ondernomen. Dit dashboard heeft een solide basis en nu is dan ook het goede moment om aan de daadwerkelijke visualisatie te beginnen.

Daarmee is het een mooi voorbeeld van hoe je zo’n proces aanpakt. Zo bouw je een dashboard waar je echt wat aan hebt.

Ben je geïnspireerd geraakt en wil je de toegevoegde waarde van dashboarding voor jouw organisatie in kaart laten brengen? Neem contact met ons op.

1x per maand data insights, praktijkcases en een kijkje achter de schermen ontvangen?

Meld je aan voor onze maillijst en blijf 'up to data':